Yapay zeka, bir Rönesans başyapıtını tanımladı. Sanat tarihçileri şüpheci davranıyor.
Sanatın doğrulanmasıyla ilgili çalışmaların medyada haber olması alışılmadık bir durumdur, ancak bu, geçen yıl Birleşik Krallık'taki bir araştırmacı ekibinin anonim ve yüz yıllık bir tablo olan Brécy Tondo'sunun, Rönesans devrinin devlerinden Rafael tarafından yapılmış olabileceğini belirlemesiyle tam olarak oldu. Bu iddia cesur bir iddiaydı ve büyük olası finansal sonuçlar doğuruyordu, ancak gerçekten insanların dikkatini çeken, araştırmacıların bu sonuca ulaşmak için kullandığı teknoloji: yapay zeka oldu.
Son yıllarda, yapay zeka (YZ) ile sanat arasındaki kesişim, sanat dünyasında daha önce hayal bile edilemeyen şekillerde dalgalanmalar yarattı. Bir zamanlar sanat doğrulama alanı kutsal bir alan olarak görülüyordu, şimdi bu teknolojik devrimin ortasında, yalnızca sanat tarihçilerinin otoritesini değil, sanat anlayışımızı ve değer verme biçimimizi de tehdit ediyor. İddianın cesareti, ardından gelen tartışmalarla eşdeğerdi, özellikle de başka bir YZ analizi olan İsviçreli Art Recognition firmasının bu atıma şüpheyle yaklaşmasıyla.
Nottingham Üniversitesi'nden Christopher Brooke ve Bradford Üniversitesi'nden Hassan Ugail liderliğindeki orijinal analiz, Brécy Tondo'sundaki Madonna'yı Rafael'in ikonik Sixtin Madonna'sıyla karşılaştırmak için bir yüz tanıma modeli kullandı. YZ'si, iki eser arasında yüzde 97'lik bir eşleşme buldu ve her iki eserin muhtemelen aynı ellere ait olduğu sonucuna vardı. Sanat doğrulamasında YZ'nin bu yenilikçi kullanımı haber oldu ve kısa bir süreliğine teknoloji, uzmanların eğitilmiş gözlerinin geleneksel olarak hüküm sürdüğü bir alanda zafer kazanmış gibi görünüyordu.
Dr. Christopher Brooke, Nottingham Üniversitesi'nde onursal araştırmacı ve dijital görüntü analizi uzmanıdır; araştırma makalesinin ortak yazarıdır.
"Bu çalışma, 'eski ustalar' tablolarının aynı sanatçıya ait olma olasılığını belirlemek için makine öğreniminin yeteneklerini gösteriyor. Bu vaka çalışmasında, doğrudan yüz karşılaştırması yüzde 97'lik bir eşleşme veriyor, bu da bu sanat eserlerinin aynı yaratıcılar tarafından yapılma olasılığının istatistiksel olarak çok yüksek olduğunu gösteriyor."
Dr. Christopher Brooke, onursal araştırmacı
Brécy Trust'ın onursal bilimsel danışmanı Profesör Howell Edwards, "Pigmentlerin önceki Raman spektroskopi analizlerimiz, Tondo tablosunun tarihini 16.-17. yüzyıla yerleştirdi ve bunun bir Viktorya kopyası olduğuna dair fikirleri ortadan kaldırdı, ayrıca YZ tarafından yapılan yüz tanıma analizinin, Meryem'in Çocukla birlikte olduğu figürlerin Rafael'in Sixtin Madonna'sıyla büyük benzerliğine dair, katkıda bulunduğunu daha da doğruladı." dedi.
Trust, bu yeni bilimsel kanıtın, pigmentlerinin Raman spektroskopi analizi sonrasında Tondo'nun Rafael'e atfedilmesini doğrulamasından son derece memnun. Bu, bir tablonun atfedilmesinde bilimsel kanıtın artan değerini çok ikna edici bir şekilde gösteriyor.
Timothy Benoy, Onursal Sekreter, Brécy Trust
Ancak kutlama kısa sürdü. Rafael'in orijinal ve sahte tablolarını içeren bir karışımla eğitilmiş olan Art Recognition modeli, daha sonra önceki bulguları çürüterek Brécy Tondo'sunun yüzde 85 olasılıkla Rafael’e ait olmadığını iddia etti. Art Recognition'in kurucusu Carina Popovici, şirketinin metodolojisini savundu ve her YZ modelinin değerlendirdiği şeydeki ince farklılıkları vurguladı. "YZ'ler arasındaki bu savaş," olarak adlandırılan bu durum, sanat tarihindeki YZ'nin rolü etrafındaki daha geniş tartışmaların bir mikrokozmosu haline geldi.
Bu, YZ'nin böyle tartışmalara neden olduğu ilk kez değil. YZ'nin etkisi, sergilerin küratörlüğünden daha önce atfedilmemiş eserlerin tanımlanmasına kadar sanat dünyasında sessizce artmıştır. Örneğin, Rembrandt gibi sanatçıların tablolarındaki fırça çalışmalarını analiz etmek için YZ kullanıldı ve bu, daha önce tartışmalı olan eserlerin doğrulanmasına yardımcı oldu. 2018'de, Rutgers Üniversitesi'nden araştırmacılar, farklı sanatçıların resim tarzlarını incelemek için YZ'yi kullandı ve daha önce gözden kaçan desenleri ortaya çıkararak sanatsal evrimin kavrayışımızı yeniden şekillendirmeyi potansiyel olarak sağladı.
Ancak YZ sanat dünyasında daha derinleştikçe, bu derin insani alanda teknolojinin sınırları hakkında sorular ortaya çıkıyor. Tartışma, yalnızca YZ'nin sanat doğrulama konusunda ne kadar doğru olabileceği etrafında dönmüyor, aynı zamanda YZ'nin eleştirel yargıyı değiştirebilir mi veya değiştirmemeli mi olduğu üzerinedir; bu yargı uzun zamandır sanat tarihi için bir temel olmuştur. Johanna Drucker ve Claire Bishop gibi akademisyenler, bu konuda sesli şüpheciler oldular. Drucker, 2013 tarihli "Dijital Sanat Tarihi Var mı?" makalesinde, dijital araçların sanat tarihini daha erişilebilir hale getirdiğini, ancak temel metodolojilerini temelden değiştirmediğini savundu. Bishop, "Dijital Sanat Tarihine Karşı" başlıklı denemesinde benzer bir duygu ifade ederek, sanatı veri noktalarına indirgeyen devinimleri, bilgi metrikleşme trendinin bir belirtisi olarak gördü.
Bu endişeler kayda değer değil. YZ'nin sanat tarihine entegrasyonu, sanat eserlerinin fiziksel özelliklerine odaklanarak, kültürel bağlamlarına göre bir yeniden doğuşa yol açmıştır. Uppsala Üniversitesi'nde dijital beşeri bilimler profesörü olan Amanda Wasielewski, bu yaklaşımın, son yüzyılda geliştirilen zengin teorik çerçeveleri göz ardı eden sınırlı bir sanat anlayışına yol açabileceğini uyarıyor. YZ'nin "uzaktan görselleştirme" yeteneği, geniş veri görsel verilerini analiz ederek desenleri tanımlamak için etkileyici, ancak niceliksel olanı kalite üzerine önceliklendirme riski taşır.
Ancak, bu endişelere rağmen, YZ'nin bir tehditten ziyade bir araç olarak giderek daha fazla kabul görmesi var. Wasielewski, YZ'nin dosya yönetimi ve koleksiyon küratörlüğü gibi görevlerdeki pratik faydalarını kabul ediyor. Bu uygulamalar, sanat tarihçilerinin ve müze profesyonellerinin işini daha verimli hale getiriyor, uzmanlıklarını değiştirmiyor. Gerçek zorluk, bu araçların, tarihi sanat araştırmalarındaki geleneksel yöntemleri gölgede bırakmadan, tamamlayıcı bir şekilde kullanılmasını sağlamak için olduğunu öneriyor.
Popovici ve Alman sanat tarihi profesörü Nils Büttner arasındaki son iş birliği iyi bir örnektir. Farklı yaklaşımlarına rağmen, Popovici'nin YZ destekli analizi ve Büttner'in geleneksel yöntemleri, bir tabloyu Anthony van Dyck'a atfetme konusunda benzer sonuçlara ulaştılar. Ortaklıkları, YZ ve insan uzmanlığının bir arada var olma potansiyelini, her birinin masaya kendi güçlerini getirerek vurguluyor.
YZ geliştikçe, teknoloji uzmanları ve sanat tarihçileri arasındaki diyalog kritik olacaktır. Bu konuşmalar, yalnızca YZ'yi sanatta nasıl kullandığımızı değil, aynı zamanda beşeri bilimlerde teknolojinin rolünü nasıl tanımladığımızı da şekillendirecektir. YZ'nin kesinlikle sanat tarihinin tuvalinde iz bıraktığına rağmen, insan yorumlarının ve eleştirel düşüncenin fırça darbeleri, tablonun tamamlanması için hala gereklidir.
KUADROS© Dalle, Midjourney ve Stable Diffusion gibi araçlarla oluşturulan yapay zeka ile yapılmış tabloların kopyalarını yapar.
